بیماری های قلبی و عروقی - آمبولانس بهین راد

مقدمه‌ای بر بیماری های قلبی و عروقی

بیماری های قلبی و عروقی (Cardiovascular Diseases) گروهی از اختلالات هستند که قلب و عروق خونی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و یکی از اصلی‌ترین علل مرگ‌ومیر در سراسر جهان به شمار می‌روند. این بیماری‌ها شامل طیف وسیعی از مشکلات مانند بیماری عروق کرونری، نارسایی قلبی، آریتمی، بیماری‌های دریچه‌ای قلب، و سکته مغزی هستند. عوامل خطر متعددی از جمله فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، و سبک زندگی ناسالم در بروز این بیماری‌ها نقش دارند.

با وجود پیشرفت‌های پزشکی، بیماری‌های قلبی و عروقی همچنان چالشی بزرگ برای سلامت عمومی هستند، زیرا می‌توانند کیفیت زندگی را کاهش داده و هزینه‌های سنگینی به سیستم‌های بهداشتی تحمیل کنند. شناخت دقیق این بیماری‌ها، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها می‌تواند به کاهش تأثیرات منفی آن‌ها کمک کند. در این وبلاگ، به بررسی انواع این بیماری‌ها، علل، علائم، تشخیص، درمان و راه‌های پیشگیری از آن‌ها پرداخته خواهد شد.

فهرست مطالب

انواع بیماری‌های قلبی و عروقی

بیماری‌های قلبی و عروقی شامل مجموعه‌ای از اختلالات هستند که قلب و سیستم عروقی را درگیر می‌کنند. این بیماری‌ها به دلیل تنوع و تأثیرات گسترده‌شان بر سلامت عمومی، اهمیت ویژه‌ای دارند. در ادامه، مهم‌ترین انواع بیماری‌های قلبی و عروقی به‌طور مختصر معرفی می‌شوند:

بیماری عروق کرونری (Coronary Artery Disease – CAD): انسداد یا تنگ شدن عروق کرونری که خون‌رسانی به عضله قلب را مختل می‌کند و می‌تواند منجر به آنژین صدری یا سکته قلبی شود.
سکته قلبی (Myocardial Infarction): انسداد کامل یک یا چند رگ کرونری که باعث مرگ بخشی از عضله قلب به دلیل کمبود اکسیژن می‌شود.
نارسایی قلبی (Heart Failure): ناتوانی قلب در پمپاژ کافی خون برای تأمین نیازهای بدن، که می‌تواند به دلیل ضعف عضله قلب یا مشکلات ساختاری ایجاد شود.
آریتمی‌های قلبی (Arrhythmias): اختلالات در ریتم یا سرعت ضربان قلب، مانند فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌کاردی یا برادی‌کاردی.
بیماری‌های دریچه قلب (Valvular Heart Disease): نقص در عملکرد دریچه‌های قلب (مانند تنگی یا نارسایی دریچه آئورت یا میترال) که جریان خون را مختل می‌کند.
بیماری‌های مادرزادی قلب (Congenital Heart Disease): نقایص ساختاری قلب که از بدو تولد وجود دارند، مانند سوراخ بین بطنی یا دهلیزی.
سکته مغزی (Cerebrovascular Accident – CVA): اختلال در خون‌رسانی به مغز به دلیل انسداد (سکته ایسکمیک) یا پارگی عروق (سکته هموراژیک).
بیماری عروق محیطی (Peripheral Artery Disease – PAD): تنگ شدن عروق خونی در اندام‌ها، به‌ویژه پاها، که جریان خون را کاهش می‌دهد.
فشار خون بالا (Hypertension): افزایش مداوم فشار خون که به قلب و عروق فشار وارد کرده و خطر سایر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
آنوریسم آئورت (Aortic Aneurysm): برآمدگی یا ضعف در دیواره آئورت که می‌تواند پاره شده و خطرناک باشد.
پریکاردیت و میوکاردیت (Pericarditis and Myocarditis): التهاب غشای اطراف قلب (پریکارد) یا عضله قلب (میوکارد) که می‌تواند به دلایل عفونی یا غیرعفونی رخ دهد.

درخواست آمبولانس خصوصی از بهین راد

1. بیماری عروق کرونری (Coronary Artery Disease – CAD)

بیماری عروق کرونری (CAD) یکی از شایع‌ترین انواع بیماری‌های قلبی و عروقی است که در اثر تجمع پلاک‌های چربی (آترواسکلروز) در دیواره عروق کرونری ایجاد می‌شود. این عروق وظیفه تأمین خون غنی از اکسیژن به عضله قلب را بر عهده دارند. تنگ شدن یا انسداد این عروق می‌تواند جریان خون به قلب را کاهش داده و منجر به عوارض جدی مانند آنژین صدری (درد قفسه سینه) یا سکته قلبی شود.

علل و عوامل خطر:

عوامل غیرقابل تغییر: سن بالا، سابقه خانوادگی بیماری قلبی، جنسیت (مردان در سنین پایین‌تر بیشتر در معرض خطر هستند).
عوامل قابل تغییر: کلسترول بالا، فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، کم‌تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و استرس.

علائم:

درد یا فشار در قفسه سینه (آنژین)، به‌ویژه هنگام فعالیت یا استرس.
تنگی نفس، خستگی غیرمعمول، تپش قلب یا احساس ناراحتی در بازوها، فک، گردن یا پشت.
در برخی موارد، به‌ویژه در زنان و سالمندان، علائم ممکن است غیرمعمول یا خفیف باشند.

تشخیص:

تست‌های تشخیصی: الکتروکاردیوگرام (ECG)، تست استرس، اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی کرونری و سی‌تی اسکن قلب.
آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول و نشانگرهای آسیب قلبی.

درمان:

تغییر سبک زندگی: رژیم غذایی سالم (کم‌چرب و غنی از فیبر)، ورزش منظم، ترک سیگار و مدیریت استرس.
داروها: استاتین‌ها (برای کاهش کلسترول)، آسپرین (برای پیشگیری از لخته شدن خون)، بتابلوکرها، نیتروگلیسیرین و مهارکننده‌های ACE.
روش‌های تهاجمی: آنژیوپلاستی (باز کردن رگ با بالون یا استنت) یا جراحی بای‌پس عروق کرونری (CABG).

پیشگیری:

کنترل عوامل خطر مانند فشار خون، کلسترول و قند خون.
اتخاذ سبک زندگی فعال و رژیم غذایی متعادل با تأکید بر مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل.
اجتناب از سیگار و الکل و انجام چکاپ‌های منظم قلبی.

بیماری عروق کرونری اگر به‌موقع تشخیص داده و مدیریت شود، می‌تواند از پیشرفت و عوارض جدی مانند سکته قلبی جلوگیری کند. آگاهی از علائم و عوامل خطر و مشورت با پزشک برای ارزیابی دوره‌ای، نقش کلیدی در کنترل این بیماری دارد.

2. سکته قلبی (Myocardial Infarction)

سکته قلبی، که به آن حمله قلبی نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به‌طور کامل مسدود شود، معمولاً به دلیل انسداد یک یا چند عروق کرونری توسط لخته خونی یا پلاک آترواسکلروتیک. این کمبود اکسیژن می‌تواند به مرگ سلول‌های عضله قلب منجر شود و اگر به‌سرعت درمان نشود، عواقب جدی یا حتی مرگ را در پی دارد.

علل و عوامل خطر:

علل اصلی: انسداد عروق کرونری به دلیل تجمع پلاک‌های چربی یا تشکیل لخته خون.
عوامل خطر: بیماری عروق کرونری، فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، کم‌تحرکی، استرس، سابقه خانوادگی و سن بالا.
عوامل کمتر شایع شامل اسپاسم عروق کرونری یا پارگی پلاک.

علائم:

درد شدید یا احساس فشار در قفسه سینه که ممکن است به بازوها، گردن، فک، پشت یا معده منتشر شود.
تنگی نفس، تعریق سرد، تهوع، سرگیجه یا غش.
خستگی غیرمعمول یا احساس ضعف، به‌ویژه در زنان و سالمندان.
برخی افراد ممکن است علائم خفیف یا غیرمعمول (سکته قلبی خاموش) داشته باشند.

تشخیص:

الکتروکاردیوگرام (ECG): برای شناسایی تغییرات الکتریکی قلب.
آزمایش خون: بررسی نشانگرهای آسیب قلبی مانند تروپونین.
تصویربرداری: اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی کرونری برای ارزیابی عروق و عملکرد قلب.

درمان:

درمان فوری:
تجویز آسپرین یا داروهای ضدلخته برای بازگرداندن جریان خون.
اکسیژن‌درمانی و نیتروگلیسیرین برای کاهش فشار بر قلب.
آنژیوپلاستی فوری (PCI) برای باز کردن رگ مسدود شده با استنت.
درمان طولانی‌مدت:
داروها: استاتین‌ها، بتابلوکرها، مهارکننده‌های ACE و داروهای ضدپلاکتی.
بازتوانی قلبی: برنامه‌های ورزشی و مشاوره برای بهبود سلامت قلب.
تغییر سبک زندگی: رژیم غذایی سالم، ترک سیگار، کاهش وزن و مدیریت استرس.

پیشگیری:

کنترل عوامل خطر مانند کلسترول، فشار خون و قند خون.
ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل (کم‌چرب و غنی از فیبر) و اجتناب از سیگار.
معاینات دوره‌ای برای شناسایی زودهنگام مشکلات قلبی.

سکته قلبی یک وضعیت اورژانسی است و اقدام سریع (تماس با اورژانس و دریافت کمک فوری) می‌تواند تفاوت بین زندگی و مرگ باشد. آگاهی از علائم و عوامل خطر و داشتن سبک زندگی سالم نقش مهمی در کاهش احتمال بروز این بیماری دارد.

3. نارسایی قلبی (Heart Failure)

نارسایی قلبی وضعیتی است که در آن قلب قادر به پمپاژ خون کافی برای تأمین نیازهای بدن نیست. این بیماری می‌تواند در اثر ضعف عضله قلب یا ناتوانی آن در پر شدن یا پمپاژ صحیح خون ایجاد شود. نارسایی قلبی ممکن است یک یا هر دو طرف قلب (بطن چپ یا راست) را درگیر کند و به‌صورت حاد یا مزمن بروز پیدا کند.

علل و عوامل خطر:

علل شایع: بیماری عروق کرونری، سکته قلبی، فشار خون بالا، بیماری‌های دریچه قلب، کاردیومیوپاتی (بیماری عضله قلب)، دیابت و عفونت‌های قلبی مانند میوکاردیت.
عوامل خطر: چاقی، سیگار کشیدن، مصرف الکل، کم‌تحرکی، رژیم غذایی ناسالم، بیماری‌های کلیوی و آپنه خواب.
عوامل غیرقابل تغییر: سابقه خانوادگی، سن بالا و بیماری‌های مادرزادی قلب.

علائم:

تنگی نفس، به‌ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن (ارتوپنه).
خستگی و ضعف عمومی.
تورم در پاها، مچ پا، شکم یا رگ‌های گردن (ادم).
سرفه یا خس‌خس سینه، به‌خصوص در شب.
افزایش وزن ناگهانی به دلیل احتباس مایعات.
تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم.

تشخیص:

آزمایش‌های تشخیصی: الکتروکاردیوگرام (ECG)، اکوکاردیوگرافی، آزمایش خون (BNP یا NT-proBNP)، رادیوگرافی قفسه سینه و تست استرس.
تصویربرداری پیشرفته: MRI قلب یا سی‌تی اسکن برای ارزیابی دقیق‌تر.

درمان:

داروها:
مهارکننده‌های ACE، بتابلوکرها، دیورتیک‌ها (برای کاهش مایعات اضافی) و داروهای تنظیم‌کننده ریتم قلب.
در موارد پیشرفته، داروهایی مانند مهارکننده‌های SGLT2.
تغییر سبک زندگی: کاهش مصرف نمک، رژیم غذایی سالم، ورزش سبک تحت نظارت پزشک و ترک سیگار.
روش‌های تهاجمی:
کاشت دفیبریلاتور (ICD) یا دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب (CRT).
در موارد شدید، جراحی پیوند قلب یا استفاده از دستگاه‌های کمکی بطنی (VAD).

پیشگیری:

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا.
حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم و رژیم غذایی متعادل.
اجتناب از سیگار، الکل و استرس بیش‌ازحد.
معاینات دوره‌ای برای تشخیص زودهنگام مشکلات قلبی.

نارسایی قلبی یک بیماری مزمن است که با مدیریت مناسب می‌توان علائم آن را کنترل کرد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. همکاری نزدیک با پزشک و پایبندی به درمان و سبک زندگی سالم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

4. آریتمی‌های قلبی (Arrhythmias)

آریتمی‌های قلبی به اختلالات در ریتم یا سرعت ضربان قلب گفته می‌شود که می‌تواند باعث تپش قلب بیش‌ازحد سریع (تاکی‌کاردی)، بیش‌ازحد کند (برادی‌کاردی) یا نامنظم شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سیگنال‌های الکتریکی کنترل‌کننده ضربان قلب به‌درستی عمل نکنند. آریتمی‌ها ممکن است بی‌خطر یا تهدیدکننده زندگی باشند.

علل و عوامل خطر:

علل شایع: بیماری عروق کرونری، نارسایی قلبی، بیماری‌های دریچه قلب، عدم تعادل الکترولیت‌ها (مانند پتاسیم یا منیزیم)، میوکاردیت، یا آسیب به عضله قلب پس از سکته قلبی.
عوامل خطر: فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن، مصرف بیش‌ازحد الکل یا کافئین، استرس، بیماری‌های تیروئید، آپنه خواب و برخی داروها.
عوامل غیرقابل تغییر: سابقه خانوادگی آریتمی، بیماری‌های مادرزادی قلب و افزایش سن.

علائم:

تپش قلب (احساس کوبیدن یا لرزش در قفسه سینه).
سرگیجه، غش یا احساس سبکی سر.
تنگی نفس، خستگی یا ضعف.
درد قفسه سینه (در موارد شدید).
در برخی موارد، آریتمی ممکن است بدون علامت باشد (آریتمی خاموش).

انواع شایع آریتمی:

فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation): ضربان نامنظم و سریع دهلیزها، که خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
تاکی‌کاردی بطنی (Ventricular Tachycardia): ضربان سریع و خطرناک بطن‌ها که می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.
فیبریلاسیون بطنی (Ventricular Fibrillation): وضعیت اورژانسی با ضربان نامنظم و غیرموثر بطن‌ها که نیاز به احیای فوری دارد.
برادی‌کاردی (Bradycardia): ضربان قلب بسیار کند که می‌تواند باعث خستگی یا غش شود.
انقباضات زودرس (Premature Contractions): ضربان‌های اضافی که معمولاً بی‌خطر هستند.

تشخیص:

تست‌های تشخیصی: الکتروکاردیوگرام (ECG)، هولتر مانیتورینگ (نظارت 24 تا 48 ساعته قلب)، اکوکاردیوگرافی و تست استرس.
آزمایش خون برای بررسی سطح الکترولیت‌ها و عملکرد تیروئید.

درمان:

تغییر سبک زندگی: کاهش مصرف کافئین و الکل، مدیریت استرس و ترک سیگار.
داروها: بتابلوکرها، مسدودکننده‌های کانال کلسیم، داروهای ضدآریتمی و ضد انعقادها (برای پیشگیری از لخته شدن خون در فیبریلاسیون دهلیزی).
روش‌های تهاجمی:
کاتتر ابلیشن: تخریب بافت‌های غیرطبیعی قلب که باعث آریتمی می‌شوند.
کاشت پیس‌میکر: برای تنظیم ضربان قلب در برادی‌کاردی.
دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD): برای پیشگیری از آریتمی‌های خطرناک.
در موارد اورژانسی: احیای قلبی ریوی (CPR) یا دفیبریلاسیون.

پیشگیری:

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا و دیابت.
رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و حفظ وزن مناسب.
اجتناب از محرک‌ها مانند الکل، کافئین و سیگار.
معاینات دوره‌ای برای شناسایی زودهنگام مشکلات ریتم قلب.

آریتمی‌های قلبی با تشخیص و درمان به‌موقع قابل مدیریت هستند. در صورت بروز علائم مانند تپش قلب شدید یا سرگیجه، مراجعه فوری به پزشک ضروری است، زیرا برخی آریتمی‌ها می‌توانند خطرناک باشند.

5. بیماری‌های دریچه قلب (Valvular Heart Disease)

بیماری‌های دریچه قلب به اختلالاتی گفته می‌شود که عملکرد یک یا چند دریچه قلب (آئورت، میترال، تریکوسپید یا پولمونری) را مختل می‌کنند. این دریچه‌ها جریان خون را بین حفرات قلب و عروق تنظیم می‌کنند. بیماری‌های دریچه‌ای می‌توانند به‌صورت تنگی (استنوز) یا نارسایی (ریگورژیتاسیون) ظاهر شوند که مانع از جریان صحیح خون یا بازگشت خون به عقب می‌شوند.

علل و عوامل خطر:

علل شایع:
بیماری‌های مادرزادی (مانند دریچه آئورت دو لتی).
تب روماتیسمی (به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه).
دژنراسیون مرتبط با افزایش سن (کلسیفیکاسیون دریچه).
عفونت‌ها (اندوکاردیت عفونی).
بیماری‌های قلبی مانند کاردیومیوپاتی یا سکته قلبی.
عوامل خطر: فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن، سابقه خانوادگی و بیماری‌های خودایمنی.

انواع بیماری‌های دریچه قلب:

تنگی دریچه (Stenosis): باریک شدن دریچه که جریان خون را محدود می‌کند (مانند تنگی آئورت یا میترال).
نارسایی دریچه (Regurgitation): بسته نشدن کامل دریچه که باعث نشت خون به عقب می‌شود (مانند نارسایی میترال یا آئورت).
پرولاپس دریچه میترال: افتادگی دریچه میترال که ممکن است باعث نشت خفیف خون شود.
اندوکاردیت عفونی: عفونت دریچه‌ها که می‌تواند به تخریب آن‌ها منجر شود.

علائم:

تنگی نفس، به‌ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن.
درد قفسه سینه یا آنژین.
خستگی، سرگیجه یا غش (سنکوپ).
تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم.
تورم در پاها یا شکم (ادم) در موارد پیشرفته.
برخی بیماران ممکن است تا مراحل پیشرفته بدون علامت باشند.

تشخیص:

تست‌های تشخیصی: اکوکاردیوگرافی (برای ارزیابی ساختار و عملکرد دریچه‌ها)، الکتروکاردیوگرام (ECG)، رادیوگرافی قفسه سینه و کاتتریزاسیون قلبی.
آزمایش خون برای بررسی عفونت یا نشانگرهای التهابی (در اندوکاردیت).
تست استرس برای ارزیابی عملکرد قلب تحت فشار.

درمان:

مدیریت غیرجراحی:
داروها: دیورتیک‌ها، بتابلوکرها، مهارکننده‌های ACE یا آنتی‌بیوتیک‌ها (برای پیشگیری یا درمان عفونت).
پایش منظم در موارد خفیف بدون نیاز به مداخله فوری.
روش‌های تهاجمی:
والوولوپلاستی با بالون: برای باز کردن دریچه‌های تنگ‌شده (در موارد خاص).
تعویض یا ترمیم دریچه: جراحی باز یا روش‌های کم‌تهاجمی مانند TAVR (تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر).
درمان اندوکاردیت: آنتی‌بیوتیک‌های طولانی‌مدت یا جراحی در موارد شدید.

پیشگیری:

پیشگیری از تب روماتیسمی با درمان سریع عفونت‌های استرپتوکوکی.
حفظ سلامت قلب با کنترل فشار خون، کلسترول و دیابت.
رعایت بهداشت دهان و دندان برای کاهش خطر اندوکاردیت.
معاینات دوره‌ای برای شناسایی زودهنگام مشکلات دریچه‌ای.

بیماری‌های دریچه قلب می‌توانند از موارد خفیف و قابل مدیریت تا شرایط شدید و نیازمند جراحی متغیر باشند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، همراه با تغییر سبک زندگی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش عوارض کمک کند. در صورت بروز علائم مانند تنگی نفس یا تپش قلب، مشاوره فوری با پزشک ضروری است.

درخواست آمبولانس خصوصی در صادقیه

6. بیماری‌های مادرزادی قلب (Congenital Heart Disease)

بیماری‌های مادرزادی قلب به نقایص ساختاری یا عملکردی قلب و عروق اصلی گفته می‌شود که از بدو تولد وجود دارند. این بیماری‌ها در نتیجه اختلالات در تکامل قلب جنین در دوران بارداری ایجاد می‌شوند و می‌توانند از نقایص خفیف تا مشکلات پیچیده و تهدیدکننده حیات متغیر باشند.

علل و عوامل خطر:

علل:
ناهنجاری‌های ژنتیکی یا کروموزومی (مانند سندرم داون).
عوامل محیطی مانند قرار گرفتن مادر در معرض مواد شیمیایی، داروها یا عفونت‌ها (مانند سرخجه) در دوران بارداری.
بیماری‌های مادر مانند دیابت کنترل‌نشده یا لوپوس.
عوامل خطر: سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی، مصرف الکل یا سیگار توسط مادر، و کمبود برخی مواد مغذی مانند اسید فولیک.

انواع شایع بیماری‌های مادرزادی قلب:

نقص دیواره بین دهلیزی (ASD): سوراخ در دیواره بین دهلیزهای قلب که باعث اختلاط خون اکسیژن‌دار و غیراکسیژن‌دار می‌شود.
نقص دیواره بین بطنی (VSD): سوراخ در دیواره بین بطن‌ها که شایع‌ترین نقص مادرزادی قلب است.
تترالوژی فالو (Tetralogy of Fallot): ترکیبی از چهار نقص شامل تنگی دریچه پولمونری، نقص دیواره بطنی، جابه‌جایی آئورت و هیپرتروفی بطن راست.
جابه‌جایی شریان‌های بزرگ (Transposition of the Great Arteries): معکوس شدن جایگاه آئورت و شریان ریوی.
تنگی آئورت (Aortic Stenosis): تنگ شدن دریچه آئورت که جریان خون را محدود می‌کند.
دریچه آئورت دو لتی (Bicuspid Aortic Valve): وجود دو لت به‌جای سه لت در دریچه آئورت.
کوارکتاسیون آئورت (Coarctation of the Aorta): تنگ شدن بخشی از آئورت که جریان خون به بدن را مختل می‌کند.

علائم:

در نوزادان: کبودی پوست (سیانوز)، تنفس سریع، تغذیه ضعیف، افزایش وزن ناکافی و خستگی.
در کودکان یا بزرگسالان: تنگی نفس، خستگی زودرس، تپش قلب، تورم در اندام‌ها یا عفونت‌های مکرر تنفسی.
برخی نقایص ممکن است تا بزرگسالی بدون علامت باقی بمانند.

تشخیص:

پیش از تولد: سونوگرافی جنین (اکوکاردیوگرافی جنینی) برای شناسایی نقایص.
پس از تولد: اکوکاردیوگرافی، الکتروکاردیوگرام (ECG)، رادیوگرافی قفسه سینه، MRI قلب یا کاتتریزاسیون قلبی.
پالس اکسیمتری برای بررسی سطح اکسیژن خون در نوزادان.

درمان:

پایش: برخی نقایص خفیف (مانند VSD کوچک) ممکن است خودبه‌خود بهبود یابند و تنها نیاز به نظارت داشته باشند.
داروها: برای مدیریت علائم مانند دیورتیک‌ها، بتابلوکرها یا داروهای تنظیم‌کننده ضربان قلب.
روش‌های تهاجمی:
کاتتریزاسیون قلبی برای بستن نقایص (مانند ASD یا VSD) یا باز کردن عروق تنگ‌شده.
جراحی قلب باز برای اصلاح نقایص پیچیده مانند تترالوژی فالو یا جابه‌جایی شریان‌ها.
پیوند قلب در موارد بسیار شدید.

پیشگیری:

مراقبت‌های دوران بارداری: مصرف اسید فولیک، کنترل دیابت و اجتناب از سیگار، الکل و داروهای مضر.
غربالگری ژنتیکی در خانواده‌های با سابقه بیماری‌های قلبی.
واکسیناسیون مادر (مانند سرخجه) قبل از بارداری.

چشم‌انداز:

بسیاری از کودکان با بیماری‌های مادرزادی قلب با درمان مناسب می‌توانند زندگی طبیعی یا نزدیک به طبیعی داشته باشند. بااین‌حال، برخی بیماران ممکن است نیاز به مراقبت‌های مادام‌العمر، جراحی‌های متعدد یا محدودیت‌هایی در فعالیت‌های بدنی داشته باشند. تشخیص زودهنگام و مداخله به‌موقع نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی این بیماران دارد.

7. سکته مغزی (Cerebrovascular Accident – CVA)

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد، که منجر به آسیب یا مرگ سلول‌های مغزی به دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی می‌شود. این بیماری یکی از علل اصلی ناتوانی و مرگ در جهان است و به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: ایسکمیک (ناشی از انسداد) و هموراژیک (ناشی از خونریزی).

علل و عوامل خطر:

سکته ایسکمیک (حدود 85% موارد): انسداد عروق مغزی توسط لخته خون یا پلاک آترواسکلروتیک.
سکته هموراژیک: پارگی عروق مغزی به دلیل فشار خون بالا، آنوریسم یا ناهنجاری‌های عروقی.
عوامل خطر:
قابل تغییر: فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سیگار کشیدن، چاقی، کم‌تحرکی، مصرف الکل و بیماری‌های قلبی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی).
غیرقابل تغییر: افزایش سن، سابقه خانوادگی، جنسیت (مردان در سنین پایین‌تر بیشتر در معرض خطر هستند) و نژاد (برخی گروه‌های قومی خطر بیشتری دارند).

علائم:

ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا (معمولاً در یک طرف بدن).
مشکل در تکلم یا درک گفتار.
تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم.
سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی.
سردرد شدید و ناگهانی (به‌ویژه در سکته هموراژیک).
یادآوری FAST: Face (افتادگی صورت)، Arm (ضعف بازو)، Speech (مشکل گفتار)، Time (تماس فوری با اورژانس).

تشخیص:

تصویربرداری: سی‌تی اسکن یا MRI مغز برای تعیین نوع سکته (ایسکمیک یا هموراژیک).
تست‌های دیگر: آنژیوگرافی مغزی، اکوکاردیوگرافی (برای بررسی منشأ لخته)، آزمایش خون و الکتروانسفالوگرام (EEG) در موارد خاص.

درمان:

سکته ایسکمیک:
درمان فوری: داروهای ترومبولیتیک (مانند tPA) برای حل کردن لخته، در صورت تجویز در 4.5 ساعت اول.
ترومبکتومی (برداشتن لخته با کاتتر) در موارد خاص.
داروهای ضدپلاکتی (مانند آسپرین) یا ضد انعقاد.
سکته هموراژیک:
کنترل فشار خون و داروهای کاهنده فشار داخل جمجمه.
جراحی برای ترمیم عروق پاره‌شده یا برداشتن هماتوم.
بازتوانی: فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی برای بازیابی عملکردهای ازدست‌رفته.

پیشگیری:

کنترل عوامل خطر: مدیریت فشار خون، قند خون و کلسترول.
سبک زندگی سالم: رژیم غذایی متعادل (کم‌نمک و کم‌چرب)، ورزش منظم، ترک سیگار و کاهش مصرف الکل.
مصرف داروهای پیشگیرانه (مانند استاتین‌ها یا ضد انعقادها) در افراد پرخطر.
معاینات دوره‌ای برای شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای مانند فیبریلاسیون دهلیزی.

چشم‌انداز:

سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است و درمان سریع می‌تواند آسیب مغزی را کاهش دهد. بسیاری از بیماران با بازتوانی مناسب می‌توانند توانایی‌های خود را تا حدی بازیابی کنند، اما برخی ممکن است با ناتوانی‌های دائمی مانند فلج یا مشکلات گفتاری مواجه شوند. آگاهی از علائم و اقدام فوری (تماس با اورژانس) نقش حیاتی در کاهش عوارض دارد.

8. بیماری عروق محیطی (Peripheral Artery Disease – PAD)

بیماری عروق محیطی (PAD) به تنگ شدن یا انسداد عروق خونی که خون را به اندام‌ها، به‌ویژه پاها و بازوها، می‌رسانند، گفته می‌شود. این بیماری معمولاً در اثر آترواسکلروز (تجمع پلاک‌های چربی در دیواره عروق) ایجاد می‌شود و جریان خون به اندام‌ها را کاهش می‌دهد. PAD خطر عوارض قلبی و عروقی مانند سکته قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

علل و عوامل خطر:

علل اصلی: آترواسکلروز ناشی از تجمع کلسترول و پلاک در عروق.
عوامل خطر:
قابل تغییر: سیگار کشیدن (مهم‌ترین عامل)، دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا، چاقی و کم‌تحرکی.
غیرقابل تغییر: افزایش سن، سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی و عروقی و جنسیت (مردان و زنان یائسه بیشتر در معرض خطر هستند).
سایر عوامل: بیماری‌های کلیوی، التهاب مزمن و سابقه بیماری عروق کرونری.

علائم:

درد، گرفتگی یا خستگی در عضلات پاها یا باسن هنگام راه رفتن یا فعالیت (کلودیکاسیون متناوب) که با استراحت بهبود می‌یابد.
بی‌حسی، ضعف یا سردی در پاها یا بازوها.
تغییر رنگ پوست (رنگ‌پریدگی یا آبی شدن) یا کاهش رشد مو و ناخن در اندام‌های درگیر.
زخم‌های پوستی یا زخم‌هایی که به‌کندی بهبود می‌یابند.
در موارد شدید: درد مداوم در حالت استراحت یا گانگرن (بافت‌مردگی).
بسیاری از بیماران ممکن است بدون علامت باشند (PAD بدون علامت).

تشخیص:

معاینه فیزیکی: بررسی نبض در اندام‌ها و ارزیابی علائم پوستی.
آزمایش‌ها:
شاخص مچ‌پایی-بازویی (ABI): مقایسه فشار خون در مچ پا و بازو برای ارزیابی جریان خون.
سونوگرافی داپلر، آنژیوگرافی (CT یا MRI) یا آنژیوگرافی تهاجمی برای بررسی عروق.
آزمایش خون برای بررسی کلسترول، قند خون و نشانگرهای التهابی.

درمان:

تغییر سبک زندگی:
ترک سیگار (ضروری‌ترین اقدام).
ورزش منظم (مانند پیاده‌روی تحت نظارت برای بهبود علائم کلودیکاسیون).
رژیم غذایی سالم (کم‌چرب، غنی از فیبر و کم‌نمک).
داروها:
استاتین‌ها برای کاهش کلسترول.
داروهای ضدپلاکتی (مانند آسپرین یا کلوپیدوگرل) برای پیشگیری از لخته شدن.
داروهای کنترل فشار خون یا دیابت.
داروهای کاهنده علائم (مانند سیلوستازول برای بهبود جریان خون).
روش‌های تهاجمی:
آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری برای باز کردن عروق تنگ‌شده.
جراحی بای‌پس عروقی در موارد شدید.
در موارد گانگرن: آمپوتاسیون (به‌عنوان آخرین راه‌حل).

پیشگیری:

کنترل عوامل خطر: مدیریت دیابت، فشار خون و کلسترول.
فعالیت بدنی منظم و حفظ وزن سالم.
اجتناب از سیگار و محدود کردن مصرف الکل.
معاینات دوره‌ای برای شناسایی زودهنگام مشکلات عروقی، به‌ویژه در افراد پرخطر.

چشم‌انداز:

بیماری عروق محیطی با تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب قابل‌کنترل است. عدم درمان می‌تواند به عوارض جدی مانند زخم‌های مزمن، عفونت یا از دست دادن اندام منجر شود. تغییر سبک زندگی و پایبندی به درمان نقش کلیدی در بهبود علائم و کاهش خطر عوارض قلبی و عروقی دارد. در صورت بروز علائم مانند درد پا یا زخم‌های غیرقابل بهبود، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

9. فشار خون بالا (Hypertension)

فشار خون بالا یا هایپرتنشن، وضعیتی است که در آن نیروی واردشده توسط خون به دیواره‌های عروق به‌طور مداوم بیش از حد طبیعی است. این بیماری، که اغلب به‌عنوان “قاتل خاموش” شناخته می‌شود، می‌تواند به قلب، عروق، مغز، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها آسیب برساند و خطر بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیوی را افزایش دهد.

علل و عوامل خطر:

علل:
هایپرتنشن اولیه (اساسی): شایع‌ترین نوع، که به‌تدریج با افزایش سن و بدون علت مشخص ایجاد می‌شود.
هایپرتنشن ثانویه: ناشی از شرایط زمینه‌ای مانند بیماری‌های کلیوی، مشکلات غدد فوق‌کلیوی، آپنه خواب، بیماری‌های تیروئید یا مصرف برخی داروها.
عوامل خطر:
قابل تغییر: رژیم غذایی ناسالم (پرنمک، پرچرب)، کم‌تحرکی، چاقی، سیگار کشیدن، مصرف الکل، استرس مزمن و دیابت.
غیرقابل تغییر: سابقه خانوادگی، افزایش سن، جنسیت (مردان در سنین پایین‌تر و زنان پس از یائسگی بیشتر در معرض خطر هستند) و نژاد (برخی گروه‌های قومی مانند آفریقایی‌تبارها حساس‌تر هستند).

علائم:

اغلب بدون علامت است (به همین دلیل معاینات دوره‌ای ضروری است).
در موارد شدید: سردرد (به‌ویژه صبحگاهی)، سرگیجه، تاری دید، تنگی نفس، خون‌دماغ یا درد قفسه سینه.
عوارض طولانی‌مدت: آسیب به قلب (نارسایی قلبی، بیماری عروق کرونری)، مغز (سکته مغزی)، کلیه‌ها (نارسایی کلیوی) و چشم‌ها (رتینوپاتی).

تشخیص:

اندازه‌گیری فشار خون: فشار خون طبیعی کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه است. فشار خون بالا معمولاً به‌عنوان 130/80 میلی‌متر جیوه یا بالاتر تعریف می‌شود (بر اساس دستورالعمل‌های جدید).
مرحله 1: 130-139/80-89 میلی‌متر جیوه.
مرحله 2: 140/90 میلی‌متر جیوه یا بالاتر.
تست‌های تکمیلی: آزمایش خون (برای بررسی کلسترول، قند خون و عملکرد کلیه)، الکتروکاردیوگرام (ECG)، اکوکاردیوگرافی و آزمایش ادرار برای ارزیابی آسیب به اندام‌ها.

درمان:

تغییر سبک زندگی:
رژیم غذایی DASH (کم‌نمک، غنی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل).
ورزش منظم (حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی در هفته).
کاهش وزن، ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل.
مدیریت استرس از طریق تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن یا یوگا.
داروها:
دیورتیک‌ها (برای کاهش حجم مایعات).
مهارکننده‌های ACE، بتابلوکرها، مسدودکننده‌های کانال کلسیم یا آنتاگونیست‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB).
ترکیبی از داروها در موارد شدید.
پایش منظم: کنترل فشار خون در خانه و معاینات دوره‌ای پزشکی.

پیشگیری:

رژیم غذایی سالم با کاهش مصرف سدیم (کمتر از 2.3 گرم در روز).
حفظ وزن سالم و فعالیت بدنی منظم.
اجتناب از سیگار و محدود کردن مصرف کافئین و الکل.
غربالگری منظم فشار خون، به‌ویژه در افراد با سابقه خانوادگی یا سایر عوامل خطر.

چشم‌انداز:

فشار خون بالا با مدیریت مناسب قابل‌کنترل است و می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. عدم درمان یا کنترل ضعیف می‌تواند به آسیب‌های غیرقابل‌برگشت به اندام‌ها منجر شود. آگاهی از وضعیت فشار خون و همکاری با پزشک برای تنظیم برنامه درمانی، نقش کلیدی در حفظ سلامت دارد. در صورت بروز علائم غیرمعمول مانند سردرد شدید یا تنگی نفس، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

10. آنوریسم آئورت (Aortic Aneurysm)

آنوریسم آئورت به برآمدگی یا گشاد شدن غیرطبیعی دیواره آئورت، بزرگ‌ترین شریان بدن که خون را از قلب به سایر نقاط منتقل می‌کند، گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند در آئورت قفسه سینه (آنوریسم آئورت توراسیک) یا آئورت شکمی (آنوریسم آئورت شکمی) رخ دهد. پارگی آنوریسم یک اورژانس پزشکی است و می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.

علل و عوامل خطر:

علل:
ضعف دیواره آئورت به دلیل آترواسکلروز (تجمع پلاک).
بیماری‌های بافت همبند (مانند سندرم مارفان یا اهلرز-دانلوس).
عفونت، تروما یا التهاب (مانند آرتریت تاکایاسو).
نقایص مادرزادی یا تغییرات دژنراتیو مرتبط با سن.
عوامل خطر:
قابل تغییر: فشار خون بالا، کلسترول بالا، سیگار کشیدن، چاقی و دیابت.
غیرقابل تغییر: سابقه خانوادگی، سن بالا (بیشتر در افراد بالای 60 سال)، جنسیت (مردان بیشتر در معرض خطر هستند) و بیماری‌های ژنتیکی.

علائم:

اغلب بدون علامت است تا زمانی که آنوریسم بزرگ شود یا پاره شود.
آنوریسم آئورت شکمی:
درد یا احساس ضربان در شکم.
کمردرد یا درد در ناحیه پهلو.
آنوریسم آئورت توراسیک:
درد قفسه سینه، پشت یا گردن.
تنگی نفس، سرفه یا مشکل در بلع.
علائم پارگی: درد شدید و ناگهانی در قفسه سینه یا شکم، شوک، افت فشار خون و از دست دادن هوشیاری (وضعیت اورژانسی).

تشخیص:

تصویربرداری:
سونوگرافی (برای آنوریسم شکمی).
سی‌تی اسکن، MRI یا اکوکاردیوگرافی (برای آنوریسم توراسیک).
آنژیوگرافی برای ارزیابی دقیق عروق.
غربالگری: توصیه‌شده برای مردان بالای 65 سال با سابقه سیگار یا سابقه خانوادگی.

درمان:

پایش:
آنوریسم‌های کوچک (کمتر از 5 سانتی‌متر) با تصویربرداری دوره‌ای و کنترل عوامل خطر (مانند فشار خون) پایش می‌شوند.
داروها:
بتابلوکرها یا مهارکننده‌های ACE برای کاهش فشار بر دیواره آئورت.
استاتین‌ها برای کنترل کلسترول.
روش‌های تهاجمی:
جراحی باز: جایگزینی بخش آسیب‌دیده آئورت با گرافت مصنوعی.
تعمیر اندوواسکولار (EVAR یا TEVAR): قرار دادن استنت-گرافت از طریق کاتتر برای تقویت دیواره آئورت.
درمان اورژانسی: جراحی فوری در صورت پارگی یا خطر پارگی.

پیشگیری:

کنترل فشار خون و کلسترول از طریق رژیم غذایی سالم و داروها.
ترک سیگار (مهم‌ترین اقدام پیشگیرانه).
ورزش منظم و حفظ وزن سالم.
غربالگری منظم در افراد پرخطر (مانند کسانی با سابقه خانوادگی یا بیماری‌های بافت همبند).

چشم‌انداز:

آنوریسم آئورت در صورت تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب قابل‌کنترل است. آنوریسم‌های کوچک اغلب با پایش و تغییر سبک زندگی مدیریت می‌شوند، اما آنوریسم‌های بزرگ یا علامت‌دار نیاز به مداخله فوری دارند. پارگی آنوریسم نرخ مرگ‌ومیر بالایی دارد، بنابراین آگاهی از علائم و مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز درد شدید شکمی یا قفسه سینه حیاتی است.

11. پریکاردیت و میوکاردیت

پریکاردیت و میوکاردیت دو بیماری التهابی قلب هستند که به ترتیب غشای اطراف قلب (پریکارد) و عضله قلب (میوکارد) را درگیر می‌کنند. این بیماری‌ها می‌توانند به‌صورت مستقل یا همراه با یکدیگر رخ دهند و اغلب در اثر عفونت یا عوامل غیرعفونی ایجاد می‌شوند.

پریکاردیت (Pericarditis)

پریکاردیت التهاب پریکارد، کیسه‌ای دو لایه که قلب را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند، است. این بیماری می‌تواند حاد یا مزمن باشد و گاهی با تجمع مایع (افیوژن پریکاردی) یا ضخیم شدن پریکارد (پریکاردیت تنگ‌کننده) همراه است.

علل و عوامل خطر:

علل شایع:
عفونت‌های ویروسی (مانند کوکساکی، آنفلوآنزا)، باکتریایی، قارچی یا انگلی.
بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید).
آسیب‌های قلبی (مانند سکته قلبی یا جراحی قلب).
سایر علل: سرطان، نارسایی کلیوی، داروها یا تروما.
عوامل خطر: سن (بیشتر در مردان 20 تا 50 سال)، بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه عفونت اخیر.

علائم:

درد قفسه سینه تیز و شدید که با تنفس عمیق یا دراز کشیدن بدتر و با نشستن یا خم شدن به جلو بهتر می‌شود.
تب خفیف، خستگی یا ضعف عمومی.
تنگی نفس یا تپش قلب.
در موارد شدید: تامپوناد قلبی (فشار بر قلب به دلیل تجمع مایع).

تشخیص:

معاینه فیزیکی: شنیدن صدای مالشی پریکارد (pericardial rub) با گوشی پزشکی.
تست‌ها: الکتروکاردیوگرام (ECG)، اکوکاردیوگرافی، سی‌تی اسکن یا MRI، آزمایش خون (برای بررسی نشانگرهای التهابی مانند CRP یا ESR).

درمان:

داروها:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب.
کلشی‌سین برای پیشگیری از عود.
کورتون‌ها (در موارد شدید یا خودایمنی).
آنتی‌بیوتیک‌ها یا ضدقارچ‌ها در صورت عفونت.
روش‌های تهاجمی:
پریکاردیوسنتز (تخلیه مایع اضافی) در تامپوناد قلبی.
پریکاردکتومی (برداشتن پریکارد) در پریکاردیت تنگ‌کننده مزمن.
استراحت و اجتناب از فعالیت‌های سنگین.

پیشگیری: درمان سریع عفونت‌ها، مدیریت بیماری‌های خودایمنی و اجتناب از عوامل محرک.

میوکاردیت (Myocarditis)

میوکاردیت التهاب عضله قلب است که می‌تواند قدرت پمپاژ قلب را کاهش دهد و به نارسایی قلبی یا آریتمی منجر شود. این بیماری می‌تواند خفیف یا شدید باشد و گاهی با پریکاردیت همراه است (پری‌میوکاردیت).

علل و عوامل خطر:

علل شایع:
عفونت‌های ویروسی (مانند پاروویروس B19، کووید-19، هپاتیت C).
عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا انگلی.
بیماری‌های خودایمنی، سموم (مانند الکل یا مواد مخدر)، یا واکنش به برخی داروها و واکسن‌ها.
عوامل خطر: سن جوانی، سیستم ایمنی ضعیف، سوءمصرف مواد و بیماری‌های مزمن.

علائم:

خستگی شدید، تنگی نفس و کاهش توانایی انجام فعالیت.
درد قفسه سینه یا تپش قلب.
آریتمی (ضربان قلب نامنظم) یا سنکوپ (غش).
تب، درد عضلانی یا مفصلی (در موارد عفونی).
در موارد شدید: علائم نارسایی قلبی مانند تورم پاها یا تنگی نفس شدید.

تشخیص:

تست‌ها:
آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای التهابی (CRP، ESR) و آسیب قلبی (تروپونین).
اکوکاردیوگرافی برای ارزیابی عملکرد قلب.
MRI قلب برای شناسایی التهاب یا آسیب عضلانی.
بیوپسی قلب (در موارد نادر) برای تأیید تشخیص.
الکتروکاردیوگرام (ECG) برای شناسایی آریتمی یا تغییرات الکتریکی.

درمان:

مدیریت علائم:
استراحت مطلق برای کاهش فشار بر قلب.
داروهای نارسایی قلبی (مانند دیورتیک‌ها، مهارکننده‌های ACE یا بتابلوکرها).
داروهای ضدالتهابی (در موارد خاص و تحت نظارت دقیق).
درمان علت زمینه‌ای:
آنتی‌بیوتیک یا ضدviral در صورت عفونت.
داروهای ایمونوساپرسیو برای بیماری‌های خودایمنی.
در موارد شدید:
دستگاه‌های کمکی بطنی (VAD) یا پیوند قلب در نارسایی شدید.
درمان آریتمی با دارو یا دفیبری

علل و عوامل خطر بیماری‌های قلبی و عروقی

بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) طیف وسیعی از اختلالات قلب و عروق را شامل می‌شوند که علل و عوامل خطر متعددی در بروز آن‌ها نقش دارند. شناخت این عوامل برای پیشگیری و مدیریت این بیماری‌ها حیاتی است. در ادامه، علل اصلی و عوامل خطر به‌صورت دسته‌بندی‌شده ارائه شده‌اند:

علل اصلی:

آترواسکلروز: تجمع پلاک‌های چربی، کلسترول و مواد دیگر در دیواره عروق، که منجر به تنگ شدن یا انسداد عروق می‌شود (شایع‌ترین علت بیماری عروق کرونری، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی).
فشار خون بالا (هایپرتنشن): فشار مداوم بر دیواره عروق که به قلب و عروق آسیب می‌رساند.
اختلالات ساختاری یا مادرزادی: نقایص مادرزادی قلب یا عروق، مانند نقص دیواره بین بطنی یا کوارکتاسیون آئورت.
التهاب یا عفونت: عواملی مانند میوکاردیت، پریکاردیت یا اندوکاردیت عفونی.
اختلالات ریتم قلب: آریتمی‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی که می‌توانند جریان خون را مختل کنند.
آسیب‌های مکانیکی یا متابولیک: مانند کاردیومیوپاتی ناشی از سموم، الکل یا بیماری‌های متابولیک (مانند دیابت).
پارگی عروق یا آنوریسم: ضعف دیواره عروق (مانند آنوریسم آئورت) که می‌تواند به خونریزی داخلی منجر شود.

عوامل خطر:

1. عوامل قابل تغییر:

سیگار کشیدن: مهم‌ترین عامل خطر، که به دیواره عروق آسیب زده و خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
فشار خون بالا: فشار مداوم بر قلب و عروق، خطر آترواسکلروز و سکته را افزایش می‌دهد.
کلسترول بالا: افزایش LDL (کلسترول بد) و کاهش HDL (کلسترول خوب) باعث تشکیل پلاک در عروق می‌شود.
دیابت: قند خون بالا به عروق و قلب آسیب می‌رساند و خطر آترواسکلروز را افزایش می‌دهد.
چاقی و اضافه‌وزن: فشار اضافی بر قلب و افزایش احتمال فشار خون بالا و دیابت.
کم‌تحرکی: عدم فعالیت بدنی خطر آترواسکلروز و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد چربی‌های اشباع، نمک، شکر و غذاهای فرآوری‌شده.
مصرف الکل بیش‌ازحد: می‌تواند فشار خون را بالا برده و به عضله قلب آسیب برساند.
استرس مزمن: افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول که فشار خون و التهاب را بالا می‌برد.
آپنه خواب: کاهش اکسیژن خون و فشار بر سیستم قلبی-عروقی.

2. عوامل غیرقابل تغییر:

سن: خطر بیماری‌های قلبی و عروقی با افزایش سن (به‌ویژه بالای 55 سال برای مردان و 65 سال برای زنان) افزایش می‌یابد.
جنسیت: مردان در سنین پایین‌تر بیشتر در معرض خطر هستند، اما زنان پس از یائسگی به دلیل کاهش استروژن در معرض خطر مشابه قرار می‌گیرند.
سابقه خانوادگی: وجود بیماری‌های قلبی در والدین یا خویشاوندان نزدیک خطر را افزایش می‌دهد.
نژاد و قومیت: برخی گروه‌ها (مانند آفریقایی‌تبارها، آسیایی‌های جنوبی یا بومیان آمریکا) بیشتر در معرض خطر هستند.
بیماری‌های ژنتیکی: مانند سندرم مارفان یا هیپرکلسترولمی خانوادگی که خطر بیماری‌های عروقی را بالا می‌برند.

3. عوامل محیطی و پزشکی:

بیماری‌های زمینه‌ای: مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های خودایمنی (لوپوس، آرتریت روماتوئید) یا التهاب مزمن.
عفونت‌ها: مانند تب روماتیسمی یا ویروس‌هایی که باعث میوکاردیت می‌شوند.
مصرف برخی داروها: مانند داروهای شیمی‌درمانی یا داروهایی که فشار خون را افزایش می‌دهند.
قرار گرفتن در معرض سموم: مانند مواد شیمیایی یا سوءمصرف مواد مخدر (مانند کوکائین).

نکات کلیدی:

بسیاری از عوامل خطر قابل‌کنترل هستند و تغییر سبک زندگی (مانند رژیم غذایی سالم، ورزش، ترک سیگار و مدیریت استرس) می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
ترکیبی از عوامل خطر (مانند دیابت همراه با سیگار کشیدن) خطر را به‌صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.
غربالگری منظم و معاینات پزشکی برای شناسایی زودهنگام عوامل خطر، به‌ویژه در افراد با سابقه خانوادگی، ضروری است.

علائم شایع بیماری‌های قلبی و عروقی

بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) طیف وسیعی از اختلالات را شامل می‌شوند که علائم آن‌ها بسته به نوع بیماری و شدت آن متفاوت است. برخی بیماران ممکن است بدون علامت باشند، در حالی که دیگران علائم واضحی را تجربه می‌کنند. در ادامه، علائم شایع این بیماری‌ها به‌صورت کلی ارائه شده است:

درد یا ناراحتی در قفسه سینه (آنژین):
احساس فشار، سنگینی، سوزش یا درد در قفسه سینه، به‌ویژه در بیماری عروق کرونری یا سکته قلبی.
ممکن است به بازوها، گردن، فک، شانه‌ها یا پشت منتشر شود.
اغلب با فعالیت بدنی یا استرس تشدید شده و با استراحت بهبود می‌یابد.
تنگی نفس:
مشکل در تنفس، به‌ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن (ارتوپنه).
شایع در نارسایی قلبی، بیماری‌های دریچه قلب، پریکاردیت و میوکاردیت.
خستگی و ضعف غیرمعمول:
احساس خستگی مفرط یا کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره.
به‌ویژه در نارسایی قلبی، بیماری عروق محیطی و میوکاردیت شایع است.
در زنان و سالمندان ممکن است علامت اصلی بیماری قلبی باشد.
تپش قلب:
احساس ضربان قلب سریع، نامنظم یا کوبنده.
مرتبط با آریتمی‌ها (مانند فیبریلاسیون دهلیزی) یا بیماری‌های دیگر مانند میوکاردیت.
تورم (ادم):
ورم در پاها، مچ پا، شکم یا رگ‌های گردن به دلیل احتباس مایعات.
شایع در نارسایی قلبی و پریکاردیت تنگ‌کننده.
سرگیجه یا غش (سنکوپ):
احساس سبکی سر یا از دست دادن هوشیاری.
مرتبط با آریتمی‌ها، تنگی دریچه آئورت یا کاهش جریان خون به مغز (مانند سکته مغزی).
درد در اندام‌ها (کلودیکاسیون متناوب):
درد، گرفتگی یا خستگی در پاها یا باسن هنگام راه رفتن یا فعالیت.
مشخصه بیماری عروق محیطی (PAD).
سیانوز (کبودی پوست):
تغییر رنگ پوست به آبی یا خاکستری، به‌ویژه در لب‌ها، انگشتان یا ناخن‌ها.
شایع در بیماری‌های مادرزادی قلب یا مشکلات شدید جریان خون.
سردرد شدید یا ناگهانی:
به‌ویژه در فشار خون بالا (بحران هایپرتنشن) یا سکته مغزی هموراژیک.
ممکن است با تاری دید یا خون‌دماغ همراه باشد.
علائم عصبی در سکته مغزی:
ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن (صورت، بازو یا پا).
مشکل در تکلم، درک گفتار یا سردرگمی.
اختلال بینایی یا از دست دادن تعادل.
درد شکمی یا کمردرد:
در آنوریسم آئورت شکمی یا توراسیک، به‌ویژه در صورت بزرگ شدن یا پارگی.
ممکن است با احساس ضربان در شکم همراه باشد.
سرفه یا خس‌خس سینه:
سرفه خشک یا خس‌خس، به‌ویژه در نارسایی قلبی یا پریکاردیت (به دلیل تجمع مایع در ریه‌ها).
تب یا علائم عفونی:
در مواردی مانند میوکاردیت، پریکاردیت یا اندوکاردیت عفونی.
ممکن است با درد عضلانی یا ضعف عمومی همراه باشد.
تغییرات پوستی یا زخم‌ها:
زخم‌های غیرقابل بهبود، سردی یا تغییر رنگ پوست در اندام‌ها (در بیماری عروق محیطی).
کاهش رشد مو یا ناخن در پاها.

نکات کلیدی:

علائم ممکن است در زنان، سالمندان یا افراد با بیماری‌های مزمن غیرمعمول یا خفیف باشند (مانند خستگی یا تنگی نفس به‌جای درد قفسه سینه).
برخی بیماری‌ها (مانند فشار خون بالا یا آنوریسم آئورت) ممکن است تا مراحل پیشرفته بدون علامت باشند.
بروز علائم ناگهانی مانند درد شدید قفسه سینه، تنگی نفس یا ضعف یک‌طرفه بدن نیازمند اقدام فوری و تماس با اورژانس است.
معاینات دوره‌ای و آگاهی از علائم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و کاهش عوارض کمک کند.

روش‌های تشخیص بیماری‌های قلبی و عروقی

تشخیص بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) نیازمند استفاده از روش‌های مختلف بالینی، آزمایشگاهی و تصویربرداری است که بسته به نوع بیماری و علائم بیمار انتخاب می‌شوند. این روش‌ها به شناسایی دقیق مشکل، ارزیابی شدت آن و برنامه‌ریزی درمان کمک می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های تشخیصی ارائه شده است:

1. معاینه بالینی و شرح حال:

بررسی علائم (مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب) و سابقه پزشکی بیمار (بیماری‌های زمینه‌ای، سابقه خانوادگی).
معاینه فیزیکی: گوش دادن به صداهای قلب (سوفل یا صدای مالشی)، بررسی نبض، فشار خون و علائم تورم (ادم).

2. الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG):

ثبت فعالیت الکتریکی قلب برای شناسایی آریتمی‌ها، تغییرات ایسکمیک (مانند سکته قلبی) یا آسیب‌های عضله قلب.
کاربرد: بیماری عروق کرونری، آریتمی‌ها، میوکاردیت، پریکاردیت.

3. اکوکاردیوگرافی:

استفاده از امواج فراصوت برای تصویربرداری از ساختار و عملکرد قلب (دریچه‌ها، بطن‌ها، دهلیزها).
انواع: اکوی ترانس‌توراسیک (TTE) و اکوی ترانس‌ازوفاژیال (TEE).
کاربرد: نارسایی قلبی، بیماری‌های دریچه قلب، بیماری‌های مادرزادی قلب، پریکاردیت.

4. تست استرس (Stress Test):

ارزیابی عملکرد قلب تحت فشار (با ورزش یا داروهای محرک).
انواع: تست تردمیل، تست استرس دارویی، اکوی استرس یا اسکن هسته‌ای.
کاربرد: تشخیص بیماری عروق کرونری و ارزیابی ظرفیت قلب.

5. آزمایش خون:

تروپونین: نشانگر آسیب عضله قلب (مانند سکته قلبی).
BNP یا NT-proBNP: برای تشخیص نارسایی قلبی.
CRP و ESR: نشانگرهای التهاب در میوکاردیت یا پریکاردیت.
پروفایل لیپیدی: بررسی کلسترول و تری‌گلیسرید برای ارزیابی خطر آترواسکلروز.
سطح قند خون و عملکرد کلیه: برای شناسایی عوامل خطر مانند دیابت

6. تصویربرداری پیشرفته:

سی‌تی اسکن قلب (CT Coronary Angiography): بررسی عروق کرونری و تشخیص انسداد یا آنوریسم آئورت.
MRI قلب: ارزیابی دقیق ساختار قلب، التهاب (میوکاردیت) یا اسکار عضلانی.
رادیوگرافی قفسه سینه (Chest X-ray): بررسی اندازه قلب، تجمع مایع در ریه‌ها یا مشکلات عروق بزرگ.

7. آنژیوگرافی عروق کرونری (Coronary Angiography):

تزریق ماده حاجب و تصویربرداری برای بررسی انسداد عروق کرونری.
کاربرد: تشخیص بیماری عروق کرونری، برنامه‌ریزی برای آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس.

8. سونوگرافی داپلر:

ارزیابی جریان خون در عروق محیطی یا عروق گردنی (کاروتید).
کاربرد: بیماری عروق محیطی (PAD) و خطر سکته مغزی.

شاخص مچ‌پایی-بازویی (Ankle-Brachial Index – ABI):

مقایسه فشار خون در مچ پا و بازو برای تشخیص بیماری عروق محیطی.
کاربرد: شناسایی تنگی عروق در اندام‌ها.

هولتر مانیتورینگ و رویدادنگار (Event Monitor):
- ثبت مداوم یا دوره‌ای فعالیت الکتریکی قلب (از 24 ساعت تا چند هفته).
- کاربرد: تشخیص آریتمی‌های متناوب یا تپش قلب غیرمعمول.
کاتتریزاسیون قلبی:
- وارد کردن کاتتر به عروق یا حفرات قلب برای اندازه‌گیری فشار، جریان خون یا تزریق ماده حاجب.
- کاربرد: بیماری‌های دریچه قلب، بیماری‌های مادرزادی قلب و نارسایی قلبی.
بیوپسی قلب (در موارد نادر):
- برداشتن نمونه کوچکی از بافت قلب برای بررسی میکروسکوپی.
- کاربرد: تشخیص میوکاردیت یا کاردیومیوپاتی خاص.
غربالگری جنینی (برای بیماری‌های مادرزادی قلب):
- اکوکاردیوگرافی جنینی در دوران بارداری برای شناسایی نقایص مادرزادی قلب.
- کاربرد: تشخیص پیش از تولد در مادران با عوامل خطر.
پالس اکسیمتری:
- اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون برای شناسایی بیماری‌های مادرزادی قلب یا مشکلات شدید جریان خون.
- کاربرد: غربالگری

گزینه‌های درمانی برای بیماری‌های قلبی و عروقی

درمان بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) به نوع بیماری، شدت آن و وضعیت بیمار بستگی دارد. گزینه‌های درمانی شامل تغییرات سبک زندگی، داروها، روش‌های کم‌تهاجمی و جراحی است. در ادامه، مهم‌ترین گزینه‌های درمانی به‌صورت کلی ارائه شده است:

1. تغییرات سبک زندگی:

رژیم غذایی سالم: رژیم DASH (کم‌نمک، غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم) برای کاهش فشار خون و کلسترول.
ورزش منظم: حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته (مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری) برای بهبود سلامت قلب.
ترک سیگار: کاهش خطر آترواسکلروز و لخته شدن خون.
مدیریت وزن: کاهش وزن در افراد چاق برای کاهش فشار بر قلب.
کنترل استرس: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا یوگا.
محدود کردن الکل و کافئین: کاهش مصرف برای کنترل فشار خون و آریتمی.

2. داروها:

داروهای ضدپلاکتی و ضد انعقاد: آسپرین، کلوپیدوگرل یا وارفارین برای پیشگیری از لخته شدن خون (در بیماری عروق کرونری، فیبریلاسیون دهلیزی یا سکته مغزی).
استاتین‌ها: برای کاهش کلسترول LDL و پیشگیری از آترواسکلروز (مانند آتورواستاتین).
بتابلوکرها: کاهش فشار خون و ضربان قلب (مانند متوپرولول) در نارسایی قلبی، آریتمی یا فشار خون بالا.
مهارکننده‌های ACE و ARB: کاهش فشار خون و فشار بر قلب (مانند لیزینوپریل یا لوزارتان).
دیورتیک‌ها: کاهش مایعات اضافی در بدن (مانند فوروزماید) برای نارسایی قلبی یا فشار خون بالا.
نیترات‌ها: مانند نیتروگلیسیرین برای تسکین درد قفسه سینه (آنژین).
داروهای ضدآریتمی: مانند آمیودارون برای تنظیم ریتم قلب.
داروهای ضدالتهابی: مانند ایبوپروفن یا کلشی‌سین برای پریکاردیت یا میوکاردیت.
داروهای ترومبولیتیک: مانند tPA برای حل کردن لخته در سکته مغزی ایسکمیک یا سکته قلبی (در ساعات اولیه).

3. روش‌های کم‌تهاجمی:

آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری: باز کردن عروق تنگ‌شده با بالون و قرار دادن استنت (در بیماری عروق کرونری یا بیماری عروق محیطی).
کاتتر ابلیشن: تخریب بافت‌های غیرطبیعی قلب برای درمان آریتمی‌ها (مانند فیبریلاسیون دهلیزی).
والوولوپلاستی با بالون: باز کردن دریچه‌های تنگ‌شده (مانند تنگی آئورت یا میترال).
تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر (TAVR): جایگزینی دریچه آئورت بدون جراحی باز.
ترومبکتومی: برداشتن لخته خون از عروق مغزی یا کرونری با کاتتر (در سکته مغزی یا سکته قلبی).
تعمیر اندوواسکولار آنوریسم (EVAR/TEVAR): قرار دادن استنت-گرافت برای تقویت دیواره آئورت در آنوریسم.

4. جراحی:

جراحی بای‌پس عروق کرونری (CABG): ایجاد مسیر جدید برای جریان خون در عروق کرونری مسدودشده.
ترمیم یا تعویض دریچه قلب: برای بیماری‌های دریچه‌ای (مانند نارسایی یا تنگی دریچه).
جراحی قلب باز: برای اصلاح نقایص مادرزادی قلب (مانند تترالوژی فالو یا نقص دیواره بطنی).
پریکاردکتومی: برداشتن پریکارد در پریکاردیت تنگ‌کننده.
پیوند قلب: در موارد نارسایی شدید قلبی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد.
جراحی آنوریسم آئورت: جایگزینی بخش آسیب‌دیده آئورت با گرافت مصنوعی.

5. دستگاه‌های کاشتنی:

پیس‌میکر: برای تنظیم ضربان قلب در برادی‌کاردی یا آریتمی‌های خاص.
دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD): برای پیشگیری از مرگ ناگهانی در آریتمی‌های خطرناک (مانند فیبریلاسیون بطنی).
دستگاه‌های کمکی بطنی (VAD): برای حمایت از پمپاژ قلب در نارسایی شدید.
دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب (CRT): برای هماهنگی انقباض بطن‌ها در نارسایی قلبی.

6. بازتوانی قلبی:

برنامه‌های ساختاریافته شامل ورزش تحت نظارت، آموزش تغذیه و مشاوره روان‌شناختی.
کاربرد: بهبود عملکرد قلب پس از سکته قلبی، جراحی قلب یا نارسایی قلبی.

7. درمان‌های اورژانسی:

احیای قلبی ریوی (CPR): در موارد ایست قلبی.
دفیبریلاسیون: استفاده از شوک الکتریکی برای بازگرداندن ریتم قلب در فیبریلاسیون بطنی.
پریکاردیوسنتز: تخلیه مایع اضافی از پریکارد در تامپوناد قلبی.

8. مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:

کنترل دیابت، فشار خون بالا و کلسترول با دارو و تغییر سبک زندگی.
درمان عفونت‌ها (مانند اندوکاردیت یا میوکاردیت) با آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدviral.

نکات کلیدی:

انتخاب درمان به عواملی مانند نوع بیماری، شدت علائم، سن بیمار و بیماری‌های همراه بستگی دارد.
ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و درمان‌های دارویی یا تهاجمی اغلب بهترین نتیجه را دارد.
درمان زودهنگام و پایبندی به برنامه درمانی می‌تواند از پیشرفت بیماری و عوارض جدی جلوگیری کند.
در موارد اورژانسی مانند سکته قلبی یا سکته مغزی، اقدام سریع (تماس با اورژانس) حیاتی است.

پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی

پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) با تمرکز بر کاهش عوامل خطر قابل‌کنترل و اتخاذ سبک زندگی سالم امکان‌پذیر است. اقدامات پیشگیرانه می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری عروق کرونری، سکته قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی و سایر اختلالات قلبی-عروقی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهند. در ادامه، مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری ارائه شده است:

اتخاذ رژیم غذایی سالم:

پیروی از رژیم غذایی DASH (کم‌نمک، غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم).
کاهش مصرف چربی‌های اشباع و ترانس، کلسترول و غذاهای فرآوری‌شده.
محدود کردن مصرف سدیم به کمتر از 2.3 گرم در روز برای کنترل فشار خون.
افزایش مصرف فیبر (مانند سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات) برای کاهش کلسترول.

فعالیت بدنی منظم:

حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط (مانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا) یا 75 دقیقه فعالیت شدید در هفته.
انجام تمرینات مقاومتی (مانند وزنه‌برداری سبک) حداقل دو بار در هفته برای تقویت عضلات و سلامت قلب.
اجتناب از کم‌تحرکی و افزایش فعالیت‌های روزمره (مانند استفاده از پله به‌جای آسانسور).

ترک سیگار و اجتناب از دود سیگار:

ترک کامل سیگار (مهم‌ترین اقدام برای کاهش خطر آترواسکلروز و لخته شدن خون).
اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود دست‌دوم سیگار.
استفاده از برنامه‌های ترک سیگار یا مشاوره برای کمک به ترک.

کنترل وزن:

حفظ شاخص توده بدنی (BMI) در محدوده 18.5 تا 24.9.
کاهش وزن در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاقی از طریق رژیم غذایی متعادل و ورزش.
تمرکز بر کاهش چربی شکمی که خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:

فشار خون بالا: کنترل فشار خون با رژیم غذایی کم‌نمک، داروها (در صورت تجویز پزشک) و پایش منظم.
دیابت: مدیریت قند خون با رژیم غذایی، ورزش و داروهای تجویزی.
کلسترول بالا: کاهش LDL (کلسترول بد) و افزایش HDL (کلسترول خوب) با رژیم غذایی و استاتین‌ها (در صورت نیاز).
درمان بیماری‌های مرتبط مانند آپنه خواب یا بیماری‌های کلیوی.

محدود کردن مصرف الکل:

مصرف الکل در حد اعتدال (حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی برای مردان).
اجتناب از مصرف بیش‌ازحد الکل که می‌تواند فشار خون و خطر آریتمی را افزایش دهد.

مدیریت استرس:

استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق یا مشاوره روان‌شناختی.
ایجاد تعادل بین کار و زندگی و اختصاص زمان برای فعالیت‌های لذت‌بخش.

معاینات و غربالگری منظم:

بررسی دوره‌ای فشار خون، کلسترول، قند خون و وزن.
غربالگری برای بیماری‌های قلبی در افراد پرخطر (مانند افراد با سابقه خانوادگی یا سیگاری‌ها).
سونوگرافی برای آنوریسم آئورت شکمی در مردان بالای 65 سال با سابقه سیگار.
اکوکاردیوگرافی جنینی در مادران با عوامل خطر برای پیشگیری از بیماری‌های مادرزادی قلب.

رعایت بهداشت دهان و دندان:

مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم برای کاهش خطر عفونت‌هایی مانند اندوکاردیت.
مراجعه منظم به دندانپزشک برای پیشگیری از التهاب لثه که با بیماری‌های قلبی مرتبط است.

واکسیناسیون و پیشگیری از عفونت‌ها:

دریافت واکسن‌های توصیه‌شده (مانند آنفلوآنزا و پنوموکوک) برای کاهش خطر عفونت‌های مرتبط با میوکاردیت یا پریکاردیت.
درمان سریع عفونت‌های استرپتوکوکی برای پیشگیری از تب روماتیسمی.

مصرف مکمل‌ها و مواد مغذی (در صورت نیاز):

مصرف اسید فولیک در زنان باردار برای کاهش خطر نقایص مادرزادی قلب در جنین.
مکمل‌های امگا-3 (با مشورت پزشک) برای حمایت از سلامت قلب.

نکات کلیدی:

پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی نیازمند تعهد به سبک زندگی سالم و همکاری با پزشک برای مدیریت عوامل خطر است.
حتی تغییرات کوچک در سبک زندگی (مانند کاهش مصرف نمک یا پیاده‌روی روزانه) می‌توانند تأثیر بزرگی داشته باشند.
افراد با سابقه خانوادگی یا عوامل خطر بالا (مانند دیابت یا سیگار) باید غربالگری‌های منظم انجام دهند.
آگاهی از علائم هشداردهنده (مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس) و اقدام سریع در صورت بروز آن‌ها حیاتی است.

سبک زندگی سالم برای قلب

اتخاذ سبک زندگی سالم برای قلب یکی از مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری و مدیریت بیماری‌های قلبی و عروقی است. این رویکرد شامل تغییرات در رژیم غذایی، فعالیت بدنی، مدیریت استرس و سایر عادات روزمره است که به بهبود سلامت قلب و کاهش عوامل خطر کمک می‌کند. در ادامه، مهم‌ترین جنبه‌های سبک زندگی سالم برای قلب ارائه شده است:

رژیم غذایی متعادل و دوستدار قلب:

پیروی از رژیم DASH: مصرف غذاهای غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب (مانند ماهی و مرغ) و لبنیات کم‌چرب.
کاهش چربی‌های ناسالم: محدود کردن چربی‌های اشباع (در گوشت قرمز و محصولات لبنی پرچرب) و چربی‌های ترانس (در غذاهای فرآوری‌شده).
افزایش چربی‌های سالم: مصرف امگا-3 (در ماهی‌های چرب مانند سالمون، گردو و بذر کتان) و روغن‌های سالم (مانند روغن زیتون).
کاهش سدیم: مصرف نمک کمتر از 2.3 گرم در روز (ترجیحاً 1.5 گرم برای افراد پرخطر) برای کنترل فشار خون.
افزایش فیبر: مصرف حبوبات، غلات کامل و سبزیجات برای کاهش کلسترول و بهبود سلامت عروق.
محدود کردن شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده: کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای فرآوری‌شده برای کنترل وزن و قند خون.

فعالیت بدنی منظم:

حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط (مانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا) یا 75 دقیقه فعالیت شدید در هفته.
انجام تمرینات مقاومتی (مانند وزنه‌برداری سبک) دو بار در هفته برای تقویت عضلات و بهبود متابولیسم.
افزایش فعالیت‌های روزمره: استفاده از پله‌ها، پیاده‌روی به‌جای رانندگی یا باغبانی.
برای افراد با بیماری قلبی، برنامه ورزشی باید تحت نظارت پزشک باشد.

ترک سیگار و اجتناب از دود سیگار:

ترک کامل سیگار، مهم‌ترین اقدام برای کاهش خطر آترواسکلروز، سکته قلبی و سکته مغزی.
استفاده از برنامه‌های ترک سیگار، مشاوره یا درمان‌های جایگزین نیکوتین (مانند آدامس یا چسب نیکوتین).
اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود دست‌دوم سیگار.

حفظ وزن سالم:

حفظ شاخص توده بدنی (BMI) در محدوده 18.5 تا 24.9.
کاهش چربی شکمی (دور کمر کمتر از 102 سانتی‌متر برای مردان و 88 سانتی‌متر برای زنان) برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی.
ترکیب رژیم غذایی متعادل و ورزش برای دستیابی به وزن ایده‌آل.

مدیریت استرس:

استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق یا ذهن‌آگاهی (Mindfulness).
اختصاص زمان برای فعالیت‌های لذت‌بخش مانند مطالعه، معاشرت یا سرگرمی‌ها.
مشاوره روان‌شناختی در صورت وجود استرس یا اضطراب مزمن.

خواب کافی و باکیفیت:

خواب 7 تا 9 ساعت در شب برای بزرگسالان.
مدیریت اختلالات خواب مانند آپنه خواب (با مراجعه به پزشک) که خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
ایجاد روال خواب منظم و اجتناب از کافئین یا صفحه‌نمایش قبل از خواب.

محدود کردن مصرف الکل:

مصرف الکل در حد اعتدال: حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی برای مردان.
اجتناب از مصرف بیش‌ازحد الکل که می‌تواند فشار خون و خطر آریتمی را افزایش دهد.

کنترل عوامل خطر پزشکی:

پایش و کنترل فشار خون (هدف: کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه).
مدیریت کلسترول (کاهش LDL و افزایش HDL) با رژیم غذایی یا داروهای تجویزی مانند استاتین‌ها.
کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت از طریق رژیم غذایی، ورزش و داروها.
معاینات منظم برای بررسی سلامت قلب و عروق.

رعایت بهداشت دهان و دندان:

مسواک زدن دو بار در روز و استفاده از نخ دندان برای کاهش خطر عفونت‌های لثه که با بیماری‌های قلبی مرتبط است.
مراجعه منظم به دندانپزشک برای پیشگیری از التهاب مزمن.

آموزش و آگاهی:

یادگیری علائم هشداردهنده بیماری‌های قلبی (مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب) و اقدام سریع در صورت بروز آن‌ها.
شرکت در برنامه‌های آموزشی یا بازتوانی قلبی برای افراد با سابقه بیماری قلبی.

نکات کلیدی:

سبک زندگی سالم برای قلب نه‌تنها از بیماری‌های قلبی و عروقی پیشگیری می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد.
تغییرات کوچک و پایدار (مانند کاهش مصرف نمک یا پیاده‌روی روزانه) می‌توانند تأثیرات بزرگی داشته باشند.
افراد با عوامل خطر بالا (مانند سابقه خانوادگی، دیابت یا سیگار) باید با پزشک برای برنامه‌ریزی پیشگیری شخصی‌سازی‌شده مشورت کنند.
پایبندی مداوم به این عادات و معاینات دوره‌ای، کلید حفظ سلامت قلب در طولانی‌مدت است.

آمار و اپیدمیولوژی بیماری‌های قلبی و عروقی

بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) شایع‌ترین علت مرگ‌ومیر در جهان و ایران هستند و بار سنگینی بر سیستم‌های بهداشتی تحمیل می‌کنند. بر اساس داده‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مطالعه بار جهانی بیماری‌ها (GBD)، این بیماری‌ها بیش از یک‌سوم مرگ‌های جهانی را تشکیل می‌دهند. در ادامه، آمار جهانی و ملی (ایران) بر اساس آخرین داده‌های موجود (تا سال ۲۰۲۳-۲۰۲۴) ارائه شده است. این آمار نشان‌دهنده روند افزایشی CVD به دلیل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی و سبک زندگی ناسالم است.

آمار جهانی

تعداد مرگ‌ها: حدود ۱۹.۸ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ به دلیل CVD جان باختند، که ۳۲% از کل مرگ‌های جهانی را شامل می‌شود. از این تعداد، ۸۵% ناشی از سکته قلبی و سکته مغزی است. در سال ۲۰۲۱، این رقم ۲۰.۵ میلیون بوده و ۸۰% مرگ‌ها در کشورهای کم‌درآمد و متوسط رخ داده است.
شایع‌ترین علل: بیماری عروق کرونری (IHD) و سکته مغزی بیشترین سهم را دارند. در سال ۲۰۲۳، IHD با ۲۳۹ میلیون مورد شایع‌ترین CVD بود.
سال‌های ازدست‌رفته به دلیل ناتوانی (DALYs): ۴۳۷ میلیون DALY در سال ۲۰۲۳، که ۱.۴ برابر بیشتر از سال ۱۹۹۰ است. نرخ استانداردشده سنی مرگ (ASDR) جهانی ۲۳۵ در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۱ بود.
شیوع: حدود ۱ در ۱۲ نفر (بیش از ۵۲۳ میلیون نفر) با CVD زندگی می‌کنند، که از سال ۱۹۹۰ دو برابر شده است.
عوامل خطر: ۷۴% بار CVD به عوامل قابل‌تغییر مانند سیگار، رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی و آلودگی هوا نسبت داده می‌شود. بیش از ۳۸% مرگ‌های زودرس (زیر ۷۰ سال) در سال ۲۰۲۱ به CVD مربوط بود.
روند: مرگ‌ها از ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ ثابت مانده، اما در کشورهای در حال توسعه افزایش یافته است. پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۰، CVD همچنان علت اصلی مرگ باشد.

شاخص	آمار جهانی (۲۰۲۲-۲۰۲۳)	منبع
مرگ سالانه	۱۹.۸ میلیون	WHO
DALYs	۴۳۷ میلیون	GBD
شیوع	۵۲۳ میلیون نفر	BHF
نرخ ASDR	۲۳۵ در ۱۰۰,۰۰۰	GBD

آمار در ایران

ایران با روند افزایشی CVD روبرو است و این بیماری‌ها علت اول مرگ‌ومیر هستند. عوامل مانند چاقی، دیابت و کم‌تحرکی شیوع را تشدید کرده‌اند. آمار بر اساس داده‌های وزارت بهداشت و مطالعات محلی (تا ۱۴۰۳/۲۰۲۴) است.

تعداد مرگ‌ها: حدود ۱۶۰,۰۰۰ مرگ سالانه (۴۵% کل مرگ‌ها). در برخی مناطق مانند شهرستان جم، ۴۵% مرگ‌ها به CVD نسبت داده می‌شود. یک‌سوم مرگ‌ها در سنین زیر ۶۵ سال رخ می‌دهد.
شیوع: بیش از ۴۲ میلیون زن با نوعی CVD زندگی می‌کنند (آمار کلی). در بیمارستان‌های جهرم، ۵۳.۲% بیماران قلبی زنان و میانگین سنی ۶۰ سال است. شایع‌ترین‌ها: آنژین صدری و فشار خون بالا.
روند: از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹، مرگ‌ومیر CVD افزایش یافته و در حال حاضر رو به رشد است. پیش‌بینی “سونامی” CVD در ۱۰-۱۵ سال آینده به دلیل پیری جمعیت و سبک زندگی.
عوامل خطر: فشار خون بالا، دیابت، سیگار و چاقی شایع‌ترین‌ها هستند. ایران مقصد گردشگری پزشکی برای درمان CVD از کشورهای همسایه است، اما شکایات پزشکی در این حوزه رو به افزایش است.
بار اقتصادی: CVD هزینه‌های بالایی به نظام سلامت تحمیل می‌کند و پیشگیری از آن می‌تواند منابع را برای تحقیقات آزاد کند.

شاخص	آمار در ایران (۱۴۰۲-۱۴۰۳)	منبع
مرگ سالانه	۱۶۰,۰۰۰ (۴۵% کل)	وزارت بهداشت
شیوع در زنان	بیش از ۴۲ میلیون	مطالعات محلی
میانگین سنی بیماران	۶۰ سال	بیمارستان جهرم

تحقیقات جدید و پیشرفت‌ها در درمان بیماری‌های قلبی و عروقی

در سال‌های اخیر، به‌ویژه در ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، تحقیقات در زمینه درمان بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. این پیشرفت‌ها شامل توسعه داروهای نوین، روش‌های کم‌تهاجمی، استفاده از هوش مصنوعی برای ارزیابی ریسک، و درمان‌های هدفمند التهاب و متابولیسم هستند. سازمان‌هایی مانند انجمن قلب آمریکا (AHA) و کالج کاردیولوژی آمریکا (ACC) بر ارزیابی زودهنگام ریسک قلبی و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده تأکید کرده‌اند. این نوآوری‌ها نه‌تنها نرخ بقا را افزایش داده، بلکه کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشیده‌اند. در ادامه، به مهم‌ترین پیشرفت‌ها بر اساس مطالعات و آزمایش‌های بالینی اخیر اشاره می‌شود.

پیشرفت‌های دارویی و درمانی هدفمند

مهارکننده‌های SGLT2 و GLP-1 RA: این داروها که ابتدا برای دیابت توسعه یافتند، اکنون در درمان نارسایی قلبی، دیابت و چاقی تحول‌آفرین بوده‌اند. مطالعات ۲۰۲۴ نشان می‌دهند که این داروها خطر بستری و مرگ را تا ۳۰-۵۰% کاهش می‌دهند. در سال ۲۰۲۵، کاربرد آن‌ها در بیماران با بیماری‌های قلبی-متابولیک گسترش یافته است.
درمان‌های ضدالتهابی نوین: تحقیقات جدید بر هدف‌گیری مسیرهای التهابی کلیدی تمرکز کرده‌اند. برای مثال، مهارکننده‌های IL-6 و PCSK9 برای مدیریت آترواسکلروز و بیماری عروق کرونری مؤثر بوده‌اند. آزمایش‌های بالینی ۲۰۲۴ نشان‌دهنده کاهش ۴۰% عوارض قلبی در بیماران پرریسک است.
درمان ATTR-CM: آزمایش فاز III ATTRibute-CM در ۲۰۲۴-۲۰۲۵، کاهش ۴۲% مرگ‌ومیر کلی و ۵۰% بستری‌های قلبی-عروقی را با استفاده از داروهای پایدار ترانس‌تیرتین (TTR) نشان داد. این پیشرفت برای درمان آمیلوئیدوز قلبی انقلابی است.

نوآوری‌های ساختاری و کم‌تهاجمی

به‌روزرسانی‌های TAVR (تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر): آزمایش‌های EARLY-TAVR، TAVR-UNLOAD و NOTION 3 در ۲۰۲۴، ایمنی و کارایی TAVR را در بیماران با ریسک متوسط و پایین تأیید کردند. این روش اکنون برای بیماران جوان‌تر و با بیماری‌های دریچه‌ای گسترده‌تر استفاده می‌شود و نرخ عوارض را تا ۲۰% کاهش داده است.
آنژیوپلاستی و استنت‌های پیشرفته: پیشرفت در استنت‌های زیست‌جذبی و آنژیوپلاستی هدایت‌شده با هوش مصنوعی، دقت درمان بیماری عروق کرونری را افزایش داده است. مطالعات ۲۰۲۵ پیش‌بینی می‌کنند که این فناوری‌ها نرخ بازماندن رگ‌ها را به بیش از ۹۵% برسانند.

تحقیقات مبتنی بر متابولومیکس و ژنتیک

متابولومیکس برای بیومارکرهای نوین: در ۲۰۲۴، متابولومیکس به شناسایی بیومارکرهای زودهنگام برای پیش‌بینی CVD کمک کرده است. این رویکرد از داده‌های هدفمند و غیرهدفمند برای تشخیص شخصی‌سازی‌شده استفاده می‌کند و خطر بیماری را تا ۳۰% زودتر شناسایی می‌نماید.
درمان‌های سلولی و ایمونوتراپی: نوآوری‌هایی مانند پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، بقا را در بیماران با نارسایی قلبی یا سرطان‌های مرتبط با CVD بهبود بخشیده‌اند. روندهای ۲۰۲۵ بر ترکیب شیمی‌درمانی با درمان‌های قلبی تمرکز دارند.

سایر پیشرفت‌های کلیدی

برای خلاصه، جدول زیر مهم‌ترین آزمایش‌های بالینی و پیشرفت‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۵ را نشان می‌دهد:

پیشرفت/آزمایش	توضیح مختصر	تأثیر
ATTRibute-CM (۲۰۲۴)	درمان ATTR-CM با کاهش ۴۲% مرگ‌ومیر	بهبود بقا در آمیلوئیدوز قلبی
EARLY-TAVR (۲۰۲۴)	TAVR زودهنگام در بیماران بدون علامت	کاهش ۲۵% عوارض دریچه‌ای
SGLT2/GLP-1 RA (۲۰۲۵)	کاربرد گسترده در HF و چاقی	کاهش ۳۰-۵۰% بستری‌ها
متابولومیکس (۲۰۲۴)	بیومارکرهای نوین	تشخیص زودهنگام ریسک CVD

این پیشرفت‌ها بر اساس خلاصه مطالعات کلیدی بالینی ۲۰۲۴ هستند.

در نهایت، آینده درمان CVD با تمرکز بر هوش مصنوعی، ژن‌درمانی و پیشگیری شخصی‌سازی‌شده روشن است. بااین‌حال، دسترسی عادلانه به این نوآوری‌ها و ادغام آن‌ها در سیستم‌های بهداشتی چالش‌های اصلی هستند. بیماران و پزشکان باید با آخرین راهنماهای AHA و ACC به‌روز بمانند تا از این پیشرفت‌ها بهره‌مند شوند.

نتیجه‌گیری و توصیه‌ها

بیماری‌های قلبی و عروقی (CVD) همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامت عمومی در جهان و ایران هستند و به‌عنوان اصلی‌ترین علت مرگ‌ومیر، بار سنگینی بر افراد، خانواده‌ها و سیستم‌های بهداشتی تحمیل می‌کنند. این بیماری‌ها شامل طیف وسیعی از اختلالات مانند بیماری عروق کرونری، سکته قلبی، نارسایی قلبی، آریتمی‌ها، بیماری‌های دریچه‌ای، بیماری‌های مادرزادی قلب، سکته مغزی، بیماری عروق محیطی، فشار خون بالا، آنوریسم آئورت، پریکاردیت و میوکاردیت هستند.

عوامل خطر قابل‌تغییر مانند سیگار، رژیم غذایی ناسالم، کم‌تحرکی، چاقی، دیابت و استرس نقش مهمی در بروز این بیماری‌ها دارند، در حالی که عوامل غیرقابل‌تغییر مانند سن، جنسیت و سابقه خانوادگی نیز تأثیرگذارند. پیشرفت‌های اخیر در تشخیص و درمان، از جمله داروهای نوین (مانند مهارکننده‌های SGLT2)، روش‌های کم‌تهاجمی (مانند TAVR) و فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، امید به بهبود نتایج درمانی و کاهش عوارض را افزایش داده است. بااین‌حال، پیشگیری و مدیریت زودهنگام همچنان کلید کاهش بار این بیماری‌ها است.

توصیه‌ها:

اتخاذ سبک زندگی سالم:

رژیم غذایی متعادل (مانند رژیم DASH) با کاهش نمک، چربی‌های اشباع و شکر و افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و فیبر.
ورزش منظم (150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته) و حفظ وزن سالم.
ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل برای کاهش خطر آترواسکلروز و آریتمی.
مدیریت استرس از طریق مدیتیشن، یوگا یا مشاوره روان‌شناختی.

کنترل عوامل خطر:

پایش و مدیریت فشار خون (هدف: کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه)، کلسترول و قند خون با معاینات منظم و داروهای تجویزی.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و آپنه خواب برای کاهش فشار بر قلب و عروق.

غربالگری و تشخیص زودهنگام:

انجام معاینات دوره‌ای، به‌ویژه برای افراد با سابقه خانوادگی یا عوامل خطر (مانند سیگار یا چاقی).
غربالگری‌هایی مانند سونوگرافی برای آنوریسم آئورت در مردان بالای 65 سال یا تست‌های قلبی (مانند ECG و اکوکاردیوگرافی) برای افراد پرخطر.
توجه به علائم هشداردهنده مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب و اقدام سریع در صورت بروز آن‌ها.

بهره‌گیری از پیشرفت‌های پزشکی:

استفاده از درمان‌های نوین مانند استنت‌های زیست‌جذبی، TAVR یا داروهای پیشرفته (مانند مهارکننده‌های SGLT2) تحت نظر پزشک.
مشارکت در برنامه‌های بازتوانی قلبی برای بهبود عملکرد قلب پس از درمان.

آموزش و آگاهی عمومی:

افزایش آگاهی درباره علائم و عوامل خطر CVD از طریق آموزش‌های عمومی و رسانه‌ای.
یادگیری تکنیک‌های اولیه مانند CPR برای موارد اورژانسی مانند ایست قلبی.
تشویق زنان باردار به مصرف اسید فولیک و مراقبت‌های پیش از زایمان برای کاهش خطر بیماری‌های مادرزادی قلب.

سیاست‌گذاری و حمایت اجتماعی:

تقویت برنامه‌های ملی پیشگیری مانند غربالگری گسترده، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و آموزش سبک زندگی سالم.
کاهش نابرابری در دسترسی به درمان‌های پیشرفته، به‌ویژه در مناطق کم‌درآمد.

نتیجه نهایی:

با تمرکز بر پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع، می‌توان بار بیماری‌های قلبی و عروقی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد. همکاری بین افراد، پزشکان و سیستم‌های بهداشتی، همراه با بهره‌گیری از پیشرفت‌های علمی، می‌تواند به بهبود سلامت قلب و افزایش طول عمر با کیفیت منجر شود. هر فرد می‌تواند با تغییرات ساده در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی سالم و ورزش، گامی بزرگ در حفاظت از قلب خود بردارد. در صورت بروز علائم اورژانسی مانند درد شدید قفسه سینه یا ضعف ناگهانی، تماس فوری با اورژانس حیاتی است.